1 957 gości, w tym 848 na miejscu i 1109 online; 100. prelegentów; 19 sesji dyskusyjnych; ciekawe i ważne opinie – taka była 12. edycja Property Forum – największej konferencji o rynku nieruchomości w Polsce, która w tym roku odbyła się pod hasłem THE CHANGE.
– Prawie 2 tys. gości – to rekord frekwencji w historii Property Forum. Liczba ta pokazuje ogromne zainteresowanie biznesu takimi spotkaniami oraz wiodącą pozycję Property Forum w kalendarzu wydarzeń dla branży nieruchomości. – mówi Małgorzata Burzec-Lewandowska, współautorka programu Property Forum, redaktor naczelna Propertydesign.pl, zastępca redaktora naczelnego Propertynews.pl.
– Dwa dni, 19 inspirujących sesji tematycznych, ponad 100. wyjątkowych prelegentów z Polski i ze świata – to było ważne wydarzenie dla branży nieruchomości. Zmienił się świat. Zmienili się ludzie. Zmienić się muszą także nieruchomości. Tegoroczna edycja Property Forum odbyła się pod hasłem THE CHANGE. W gronie szefów firm i ekspertów sektora nieruchomości przedstawiliśmy najważniejsze kierunki zmian na rynku biurowców, centrów handlowych, hoteli i obiektów magazynowo-logistycznych – mówi Robert Posytek, redaktor naczelny Propertynews.pl, zastępca redaktora naczelnego Propertydesign.pl i współautor programu Property Forum.
Jaka przyszłość czeka przestrzenie biurowe w Polsce? Kiedy centra handlowe odrobią straty po lockdownach? Czy branża zyska na onshoringu? Dlaczego inwestorzy decydują się na budowę parków handlowych zamiast wielkomiejskich galerii? Czy mixed-use jest kluczem do komercyjnego sukcesu i przyszłością projektów? Jakich regulacji potrzebuje PRS? Czy Polaków będzie jeszcze stać na własne mieszkanie? Odpowiedzi na te pytania uczestnicy poszukiwali podczas wielu interesujących sesji tematycznych.
Wydarzenie otworzyła rozmowa ze Zbigniewem Jagiełło, prezesem zarządu PKO Banku Polskiego w latach 2009-2021, członkiem rady nadzorczej BLIK.com. Jego zdaniem magazyny są najjaśniejszą częścią branży nieruchomości.
Polska umiejętnie wykorzystuje swoje położenie geograficzne, które historycznie zawsze było jej przekleństwem. Stara się być hubem logistycznym dla Północy, Południa i Zachodu, bo Wschód – można już powiedzieć – powoli sam się odcina – mówił Jagiełło.
Podczas sesji inauguracyjnej „Wyzwania rynku nieruchomości komercyjnych. Bezpieczeństwo inwestycyjne, finansowanie i rentowność nieruchomościowego biznesu” Katarzyna Zawodna Bijoch, prezes & CEO spółki biurowej Skanska w Europie Środkowo-Wschodniej, powiedziała:
– Po ponad 2,5-rocznym okresie pandemii zrozumieliśmy, że budowanie kultury firmy i jej funkcjonowanie w pełni zdalnej formie jest w zasadzie niemożliwe. Jeśli chcemy budować swoją przewagę konkurencyjną, musimy wrócić do biura, chociażby hybrydowo.
– Ci, którzy mają największe problemy z zaproszeniem pracowników z powrotem do biur, szukają upgrade’u powierzchni, w której się znajdują. Dlatego obserwujemy relokacje do najlepszych powierzchni. Najemcy szukają wysokich, zrównoważonych standardów. Z naszej perspektywy – dewelopera, który właśnie takie budynki realizuje, to jest dobra wiadomość. Doświadczone pandemią centra handlowe idą w kierunku omnichannelowym. Retail parki i centra convenience powstają blisko klienta i są wygodną oraz tańszą od centrów handlowych formułą dla najemców – dodała Barbara Topolska, Country Manager CPI Property Group Polska podczas sesji inauguracyjnej.
Jednak dzisiaj istotna jest dywersyfikacja portfela. Mając w portfolio nieruchomości z każdego sektora rynku, jesteśmy w stanie łatwiej przejść przez obecny kryzys. Jeśli chodzi o rentowność i zachowanie inwestorów, to ważne będzie znalezienie nowych modeli finansowania, ale to nie jest nic nowego, bo cykle w nieruchomościach zawsze tego wymagały – wyjaśniała Barbara Topolska.
Do dyskusji włączył się także Kestutis Sasnauskas, CEO Eastnine AB:
Dziś kluczowe są kwestie ESG, do których należy podchodzić na zasadzie: albo się dostosujemy, albo nie ma dla nas miejsca na rynku. My jesteśmy firmą ze Szwecji, kraju, w którym nie sposób prowadzić biznes nie dbając o wartości ESG. To jest styl myślenia oraz ogromna szansa – tłumaczył.
Najemców nie brakuje, ale trzeba pamiętać, że koszt budowy tych lokali rośnie. Inwestorzy sektora PRS jakoś muszą sfinansować te projekty. Historycznie była to najczęściej kompozycja equity i długu. Jednak przychody w złotówce oznaczają również dług w złotówce. Tymczasem, biorąc pod uwagę wzrost stóp procentowych, nie opłaca się pożyczać pieniędzy z banku. To największy problem. – dodał Piotr Fijołek, Co-Managing Partner Griffin Capital Partners.
Jak się okazuje, w tym roku najtrudniejsze w historii było zarządzanie procesem budowy, ponieważ koszty zmieniały się tak szybko, że zaplanowanie czegokolwiek okazało się niezwykle trudne.
Dochodziło nawet do takiej sytuacji, że zastanawialiśmy się, ile warte są podpisane umowy z wykonawcami w obliczu skoków cen rzędu: marża wykonawcy 5-10 proc., a materiałów budowlanych – 30-40 proc. Zaufanie do dokumentu i kontraktu oczywiście istnieje zawsze, ale niestety pojawiły się wątpliwości, na ile wykonawca jest w stanie udźwignąć zmienność cen – tłumaczył Robert Dobrzycki, dyrektor generalny, współwłaściciel, Panattoni Europe and India.
Dotychczas Polska była synonimem sukcesu i bezpieczną przystanią dla inwestycji, gdy zmieniały się cykle, sytuację zmodyfikowała jednak wojna w Ukrainie.
Niestety nie da się powiedzieć, że to nie wpływa na ocenę naszego kraju przez inwestorów, bo wpływa i to bardzo. Wiele podmiotów zastanawia się, czy w ogóle w Polsce inwestować – powiedział Tomasz Buras, dyrektor zarządzający, dyrektor działu doradztwa inwestycyjnego, Savills Polska.
– Obecnie musimy zmierzyć się z kryzysem. Krytycznie przyglądamy się lokalizacji sklepów spożywczych w centrach handlowych. Zmienił się model zakupów. Panuje wśród klientów silny trend oddzielenia zakupów modowych od spożywczych. Są już centra handlowe, gdzie operatora spożywczego nie ma, choć kiedyś był. Dawniej sieć spożywcza była przestrzenią napędzającą obroty centrum. Teraz następuje specjalizacja centrów handlowych i nie wszystkie muszą oferować zakupy spożywcze. Musimy wiedzieć, gdzie są nasze mocne strony jako operatora centrów handlowych i szukać miejsc, które są wyspecjalizowane pod kątem naszego klienta – podsumował Ryszard Wysokiński, Head Of Department Investor Relationship Management Kaufland Polska podczas dyskusji zatytułowanej „Centra handlowe na zakręcie. Kiedy odrobią straty po lockdownach? “.
Covid przyspieszył transmisję sprzedaży offline’u do online’u, w związku z tym rynek potrzebuje więcej magazynów, z których są wysyłane produkty do klientów indywidualnych oraz przyjmowane zwroty zamówień. Poza tym zerwanie łańcuchów dostaw spowodowało to, że potrzebne są magazyny na dłuższy okres niż dostawy typu just in time. – wyliczał Zbigniew Jagiełło, prezes PKO Banku Polskiego w latach 2009-2021, członek rady nadzorczej BLIK.com w trakcie rozmowy na temat nieruchomości komercyjnych.
Popytowo i kosztowo wciąż jesteśmy superatrakcyjną lokalizacją magazynową, która jest w stanie obsłużyć zarówno Zachód, jak i Wschód Europy. – mówił Robert Dobrzycki, CEO Panattoni Europe and India.
Pracujemy nad tym, aby powiększać miejską ofertę nieruchomości przemysłowych – mówiła Agnieszka Rodak, prezes zarządu Rumia Invest Park w wywiadzie dla Propertynews.pl.
Na warszawskim rynku biurowym zbliża się luka podażowa. PHN ma na to odpowiedź – zapewniała Izabela Potrykus, dyrektor Biura Wynajmu i Komercjalizacji PHN i zapowiedziała nowy projekt.
Przygotowujemy projekt biurowy Wena, zlokalizowany przy al. Prymasa Tysiąclecia –mówiła – Inwestycja będzie liczyć prawie 15 tys. mkw. nowoczesnej powierzchni biurowej, 153 miejsca parkingowe. Będzie to atrakcyjny produkt dla najemców potrzebujących powierzchni w 2025 roku – dodała.
– Nie możemy patrzeć na świat przez pryzmat jednej branży, sektory się przenikają. Musimy obserwować zmiany technologiczne, polityczne, gospodarcze, środowiskowe. Trendy należy obserwować w ujęciu holistycznym – mówiła Aleksandra Trapp, Head of Culture and Trends w debacie zatytułowanej „Let’s Talk Trends! Retail”.
Trendy to zjawiska, które mają długofalowy wpływ na to, jak zmieniają się praktycznie wszystkie dziedziny naszego życia. Musimy patrzeć na wszystkie trendy, zmiany technologiczne, polityczne, gospodarcze, środowiskowe. To musi być ujęcie holistyczne – zaznaczyła.
W swojej branży pracuję nad czynnikami zmian, czyli ogromnymi ilościami danych. W ten sposób staramy się spojrzeć w przyszłość. Zaznaczmy jednak, że przyszłości może być wiele. Poprzez obserwację trendów możemy przygotować się na to, co może się zdarzyć – mówiła przedstawicielka infuture.institute.
Dopełnienie konferencji stanowiła Gala Property Forum 2022, która odbyła się pod koniec pierwszego dnia Forum – 19 września br. W jej ramach wręczono statuetki dla finalistów dwóch konkursów – Prime Property Prize oraz PropTech Festival. Prime Property Prize to konkurs, który wyłania firmy oraz projekty, które w ostatnim roku miały największy wpływ na wydarzenia na rynku nieruchomości komercyjnych, a także osobistości, których spektakularne działania odegrały kluczową rolę w rozwoju całej branży. PropTech Festival to z kolei konkurs skierowany do twórców innowacyjnych technologii dla nieruchomości promujący najciekawsze rozwiązania.
Property Forum odbyło się w dniach 19-20 września 2021 r., w hotelu Sheraton w Warszawie w formule stacjonarnej oraz online. Organizatorem jest Grupa PTWP, wydawca portali Propertynews.pl, Propertydesign.pl, housemarket.pl i Propertystock.pl oraz inicjator takich wydarzeń jak Europejski Kongres Gospodarczy i 4 Design Days.
Najlepsze nieruchomości ostatniego roku, ludzie i firmy, których działania odegrały kluczową rolę w rozwoju branży oraz najlepsze, technologie dla nieruchomości – zostały wyróżnione w 12. edycji Prime Property Prize oraz 5. PropTech Festivalu. Laureatów ogłoszono podczas gali towarzyszącej konferencji Property Forum 2022.
Galę, która odbyła się w hotelu Sheraton Grand Warsaw, prowadzili Małgorzata Burzec-Lewandowska i Robert Posytek zPropertyNews.pl, Propertydesign.pl oraz autorzy programu Property Forum. Podczas uroczystego wydarzenia ogłoszono i nagrodzono laureatów obu plebiscytów.
Statuetki Prime Property Prize 2022 przyznano w 12. kategoriach, w tym w dwóch nowych – Strategia ESG oraz Inwestycja PRS.
W kategorii Człowiek Roku PropertyNews.pl nagrodę otrzymał Władysław Grochowski, prezes Grupy Arche.
– Myślę, że wszyscy nominowani byli dużo lepsi ode mnie, wygląda na to, że ja mam szczęście. Stosuję metodę prezydenta Katowic i po prostu nie przeszkadzam swoim pracownikom, których z roku na rok przybywa. Mamy ciekawe czasy, świat jest w kryzysie, ale ja mam znowu szczęście, że bardzo dobrze poruszam się właśnie w sytuacjach kryzysowych. Bardzo dziękuję, to dla mnie absolutny zaszczyt, że jestem w tym miejscu – mówił Władysław Grochowski.
W kategorii Deweloper Roku nagrodzono Cavatina Holding.
– Dzisiaj wielokrotnie pojawiało się słowo „docenienie”. Ja również bardzo doceniam to wyróżnienie – serdecznie chcielibyśmy podziękować profesjonalistom i czytelnikom. W Cavatinie lubimy liczyć, zauważamy czujnie, że to już trzecia tego typu nagroda. Mówi się, że do trzech razy sztuka, ale my kończyć nie zamierzamy! – zapewniał Szymon Będkowski, członek zarządu Cavatina Holding.
W kategorii Miasto Przyjazne Inwestorom nagroda trafiła do Miasta Katowice.
– Nie wiem, dlaczego dostałem tę nagrodę, bo jedyne co robię, to właściwie nie przeszkadzam, by inni mogli działać. Dobrze pamiętam, kiedy Pan Przemo Łukasik z Medusa Group przyszedł do nas pokazać swój projekt. Rozsypał wtedy na stole konferencyjnym klocki. Poukładał z nich wieżę i powiedział: Zobaczcie, to będzie nowy projekt w Katowicach. Efekt możemy dziś podziwiać wszyscy. Dlatego apeluję – nie przeszkadzajmy tym, którzy na swojej pracy się naprawdę znają – mówił w trakcie gali konkursowej Marcin Krupa, prezydent Katowic.
W kategorii Inwestycja Roku – Rynek Powierzchni Handlowej doceniono 1. etap przebudowy Renomy we Wrocławiu.
Inwestycja realizowana przez Globalworth Poland jest inspirowana bliźniaczym domem handlowym z Berlina. Wrocławska Renoma ma nie tylko być miejscem handlu, ale także przestrzenią, gdzie dobrze spędza się czas z rodziną i przyjaciółmi.
– Dziękuję w imieniu wszystkich zaangażowanych w proces przebudowy. Nagroda i zainteresowanie ze strony najemców i feedback naszych klientów pokazują, że decyzja podjęta ponad 3 lata temu była dobrą decyzją. Zapraszam do odwiedzenia Renomy! –powiedział Łukasz Duczkowski, kierownik inwestycji w Globalworth Polska.
W kategorii Inwestycja Roku – Rynek Powierzchni Biurowej bezkonkurencyjna okazała się Varso Tower.
Dziękuję, jestem niezmiernie dumny, że w imieniu zarządu HB Reavis mogę odebrać tę nagrodę. Chciałbym podziękować HB Reavis, wszystkim ludziom, którzy włożyli dużo wysiłku, aby tak ładnie prezentował się w panoramie miasta – dodał Marcin Chruśliński, manager projektu Varso Tower. – powiedział Krzysztof Wilczek, Country Development Director i członek zarządu HB Reavis
W kategorii Inwestycja Roku – Rynek Powierzchni Logistyczno-Magazynowej wyróżniono 7R dla Żabki.
Chciałem bardzo serdecznie podziękować jurorom za dokonanie tego wyboru. Magazyn jest autentycznie nieprawdopodobny, nowoczesny, wybiegający w przyszłość. Chciałem podziękować przede wszystkim najemcy i inwestorowi, firmie Żabka i generalnemu wykonawcy firmie Bremer, a także zespołowi 7R! – mówił Ryszard Gretkowski, wiceprezes 7R.
Szanowni Państwo bardzo dziękujemy za to uznanie. To jest ósme centrum dystrybucyjne Żabki. Jest to najbardziej zaawansowana technologicznie inwestycja Żabki i pierwsza inwestycja nieruchomościowa w historii Grupy Żabka. – dodał Andrzej Potyra, Head of Żabka Property.
W kategorii Inwestycja Roku – Rynek Hotelarski nagrodzony został Dwór Uphagena.
– Dziękuję Piotrowi Grochowskiemu i jego zespołowi. To młodzi ludzie z wielką pasją i ogromną znajomością tematu. Zapraszamy też do nas kolejnych inwestorów, bo mamy kilkanaście bardzo nośnych projektów, które czekają w kolejce – tak nagrodę skomentował Władysław Grochowski, prezes Grupy Arche.
Bardzo dziękuję szanownemu jury. Jest nam niezmiernie miło znaleźć się w tym gronie. To nie był prosty hotel. Dzięki zaangażowaniu zespołu udało nam się go zrealizować. – dodał Piotr Grochowski, główny architekt Arche.
Inwestycja PRS – tutaj dostrzeżone przez jury zostały Apartamenty Elektrownia w Elektrowni Powiśle.
Jest mi niezmiernie miło, szczególnie, że jest to inauguracja kategorii. Jest to kolejna nagroda Prime Property Prize, którą odbieramy dla Elektrowni Powiśle. To wyjątkowy projekt, w wyjątkowym miejscu, z piękną historią. Cieszy się ogromną popularnością, apartamenty są w 100% wynajęte. – mówił Dariusz Domański, partner zarządzający White Star Real Estate.
W kategorii Architektura, nagroda portalu PropertyDesign.pl trafiła do Biurowców .KTW.
– Bardzo dziękuję szanownemu jury za wyróżnienie. Jak widać, na zabawę z klockami nigdy nie jest za późno. Dziękuję inwestorowi za zaufanie, za cierpliwość, za partnerskie podejście do współpracy. Dziękuję naszym architektom, miastu – bo takie projekty nie mogą powstawać bez włodarzy miasta – podkreślał Przemo Łukasik, Medusa Group.
Dziękuję za wszystkie oddane głosy. Kiedy pokazaliśmy 7 lat temu ten projekt, nikt nie wierzył, że debiutujący inwestor zrealizuje projekt takiej skali. Duże podziękowania dla miasta oraz dla zespołu TDJ – dodał Bartłomiej Solik, partner zarządzający w TDJ Estate.
W kategorii Doradca Roku uhonorowano Savills.
Bardzo się cieszę. Dziękuję naszym klientom, którzy nam ufają i wierzą, że potrafimy czasem coś mądrego im doradzić. Dziękuję zespołowi Savills – to fantastyczni ludzie i jest ich coraz więcej. W ostatnich dwóch latach mamy nagromadzenie czynników negatywnych, których nikt się nie spodziewał, jednocześnie. Idziemy do przodu, rozwijamy się dynamicznie, w sposób odpowiedzialny i etyczny – można tak! – mówił Tomasz Buras, dyrektor działu doradztwa inwestycyjnego w Savills.
W kategorii Przestrzeń komercyjna nagrodę zdobyły Browary Warszawskie.
Dziękujemy za wyróżnienie. To szczególny moment, bo otrzymujemy nagrodę w bardzo doborowym towarzystwie. Kiedy kończyliśmy Q22, myśleliśmy, że nic bardziej spektakularnego nas już w Warszawie nie spotka. I oto powstały Browary Warszawskie i okazały się wielkim sukcesem. Są całkowicie wynajęte i ciężko tam znaleźć stolik, by zjeść. – mówił Michał Żelski, dyrektor regionalny w Echo Investment.
Miło być architektem, gdy dostaje się tak znakomite nagrody. Za Browary dostaliśmy ich już zresztą wiele, co jest najlepszym dowodem, że warto było spędzić 8 lat nad tym projektem. – dodawał Maciej Rydza, JEMS Architekci.
W kategorii Strategia ESG nagroda trafiła do Panattoni.
Jest mi bardzo miło przyjąć tę nagrodę w imieniu firmy Panattoni. Zielony zawsze był moim ulubionym kolorem, ale nie zdawałam sobie sprawy, że kiedyś będę mogła odebrać zieloną nagrodę. Dla Panattoni jest ona potwierdzeniem naszych aktywnych działań na rzecz zrównoważonego budownictwa i rozwoju. ESG ma krótką nazwę, ale szeroki zakres. Aby odnieść tu sukces potrzeba, byśmy wszyscy patrzyli w tym samym kierunku. – mówiła Emilia Dębowska, Panattoni.
Podczas gali towarzyszącej XII Property Forum w Warszawie wręczono również wyróżnienia dla zwycięzców plebiscytu PropTech Festival, skierowanego do twórców innowacyjnych technologii dla nieruchomości. Laureatami PropTech Festival 2022 zostali: Martha, ParkCash, Żabka Nano. Nagrody odebrali Paweł Tymowski, dyrektor ds. Serwisu I Modernizacji w ZREMB; Piotr Nizio, CEO ParkCash oraz Paweł Grabowski, Head of unmanned solutions w Żabka Polska.
