Pomimo znacznych postępów w zakresie innowacji, Polska wciąż pozostaje w tyle za europejskimi liderami w tej dziedzinie. Co można zrobić, aby przyspieszyć rozwój i uczynić polską gospodarkę bardziej konkurencyjną na globalnej arenie? Firma konsultingowa – Ayming Polska – podjęła inicjatywę identyfikacji głównych barier dla innowacji w Polsce.
Wyniki badania zostały opublikowane w raporcie rynkowym i uzupełnione podczas spotkania Business Centre Club (BCC), podczas którego swoimi opiniami podzielili się przedstawiciele E.ON Polska S.A., Atlas Sp. z o.o., Creotech Instruments S.A., Zakłady Farmaceutyczne Unia oraz Super-Pharm.
W ostatnim czasie polski ekosystem innowacji jest jednym z najgorętszych tematów gospodarczych. Ponad czteromiliardowa inwestycja Intel pod Wrocławiem, założenie w Warszawie oddziału R&D przez tajwański Mediatek oraz intensywne rozmowy nt. półprzewodników i energetyki z tajwańskim rządem. Warto wspomnieć również o ostatniej decyzji NATO dotyczącej zlokalizowania w Warszawie jednego z trzech biur NATO Innovation Fund oraz 42 mln EUR inwestycji dokonanych przez PFR w rzeczony fundusz. Te wszystkie wydarzenia stwarzają doskonały pretekst do przyjrzenia się dynamice rozwoju innowacji w naszym kraju, a także do identyfikacji kluczowych przeszkód na tej drodze.
Według danych GUS z 2021 roku polskie nakłady na badania i rozwój (GERD) wyniosły 1,44% PKB, co stanowiło 37,7 mld zł. Największy udział w tych wydatkach miały nakłady przedsiębiorstw (BERD) – 0,91% PKB, co równało się 23,8 mld zł. W porównaniu z rokiem poprzednim (0,88% PKB – 20,3 mld zł), nakłady przedsiębiorstw wzrosły o 17%. Można zauważyć, że Polska pod względem intensywności nakładów na B+R zaczyna osiągać poziom porównywalny z krajami Europy Południowej takimi jak Hiszpania (1,43% PKB), Włochy (1,49%) i Grecja (1,44%).
Pomimo coraz większego wolumenu inwestycyjnego lokowanego w badania i rozwój, polski biznes jest ciągle w tyle za czołówką najbardziej innowacyjnych krajów. W 2023 roku zajęliśmy 25 miejsce w Europejskim Rankingu Innowacyjności1, wyprzedzając jedynie Łotwę, Bułgarię oraz Rumunię. Bezpośrednio przed Polską uplasowały się państwa takie jak Chorwacja, Węgry, Słowacja. Czy da się coś zrobić, by podnieść pozycję Polski w rankingu? Kluczowa jest identyfikacja wyzwań, jakie stoją przed polskimi firmami w kontekście rozwoju innowacyjności. – komentuje Agnieszka Hrynkiewicz-Sudnik, Dyrektor Obszaru Podatków i Finansowania Innowacji w Ayming Polska.
Kiedy nie wiadomo, o co chodzi, chodzi o pieniądze… i technologię
Raport Ayming Polska wskazuje, że głównymi przeszkodami w realizacji innowacyjności w firmach są ograniczenia finansowe. Według respondentów badania niedostatek środków budżetowych (42%), komplikacje w zdobywaniu dodatkowych źródeł finansowania (18%) oraz trudności związane z wykorzystaniem proinnowacyjnych ulg podatkowych (14%) skutecznie spowalniają rozwój innowacji w firmie.
Prowadzenie działalności badawczo-rozwojowej w firmie może stanowić podstawę do zdobycia dodatkowych środków. Przykładowo, modyfikacje w procesie produkcji, adaptacja maszyn do nowych zadań czy implementacja nowego systemu kontroli parametrów mogą być rozliczone w ramach ulgi podatkowej na B+R, która pozwala na odliczenie nawet 200 proc. kosztów kwalifikowanych. Aby z niej skorzystać, wystarczy innowacyjność na skalę przedsiębiorstwa. Zaoszczędzone środki można przeznaczyć na dowolny cel, np. inwestycje w technologię. To najprzystępniejszy mechanizm dla firm szukających dodatkowego finansowania dla swoich projektów. – tłumaczy Agnieszka Hrynkiewicz-Sudnik.
Ograniczenia w zakresie technologii są drugim wskazywanym przez ankietowanych problemem (34%). W końcu, bez właściwej infrastruktury oraz nowoczesnych technologii, realizacja nowatorskich rozwiązań wydaje się obecnie niewykonalna.
Tworzenie odpowiednich warunków technologicznych, mimo że jest kluczowe dla innowacyjnego rozwoju firmy, stanowi dodatkowe obciążenie inwestycyjne. Jednym ze sposobów na sprostanie temu wyzwaniu może być ulga podatkowa na robotyzację, która umożliwia dodatkowe odliczenie od podstawy opodatkowania 50% kosztów powiązanych z inwestycjami w robotyzację, które stanowią koszt uzyskania przychodu – komentuje ekspertka.
Innowacja: proces technologiczny czy kulturowo-organizacyjny?
Wyniki badania Ayming Polska wskazują również, że dla 12% firm barierę stanowi zbyt duże ryzyko związane z rozwojem innowacji. Z czego może wynikać taka sytuacja? Nieco więcej światła rzuca zorganizowana przez BCC dyskusja ekspertów mająca na celu omówienie wyników raportu. Goście panelu podkreślali, że na polskim podwórku termin „innowacja” jest często źle rozumiany.
Kluczem jest zrozumienie, że nie każda innowacja musi być wielka i rewolucyjna. Wielu przedsiębiorców nie zauważa, że małe zmiany, usprawnienia w funkcjonowaniu firmy, to też innowacje. Są one fundamentem do budowy dojrzałości innowacyjnej organizacji. A z doświadczenia wiemy, że rządowe ulgi podatkowe na działania innowacyjne mogą znacznie przyspieszyć ten proces. Tak więc nie tylko stanowią zasłużone wsparcie, ale również spełniają funkcje strategiczne, jako narzędzia wzmacniające innowacyjność przedsiębiorstw. – komentuje Magdalena Burzyńska, jedna z uczestniczek panelu, Dyrektor Zarządzająca w Ayming Polska.
Równie często wymienianą barierą była kultura organizacyjna, w której nie toleruje się błędów i ogranicza kreatywność poprzez chęć redukcji ryzyka do zera. Eksperci podkreślali, kluczowość zrozumienia, że innowacja to nie tylko proces technologiczny, ale także lub przede wszystkim – społeczny, kulturowy i organizacyjny.
Istotne jest, by dać ludziom przestrzeń do działania, eksperymentowania i, co ważne, również do popełniania błędów. Należy również zauważyć, że intuicja i entuzjazm ludzi mają istotne znaczenie — to one często stanowią katalizator kreatywnych rozwiązań. Wielkim wyzwaniem jest określenie puli pieniędzy dla innowacyjnych projektów i dokonanie wyboru tych, które są najbardziej obiecujące. To tutaj my, jako Dyrektorzy Finansowi mamy pełne pole do popisu. Nasza intuicja i doświadczenie budowane przez lata są kluczowe dla podejmowania decyzji. Musimy równocześnie zrozumieć ryzyko i potencjał, które niesie każda propozycja innowacyjna, a także dostosować strategie finansowe, aby umożliwić rozwój tych najbardziej obiecujących. – tłumaczyła Joanna Kępczyńska, Członek Zarządu, E.ON Polska S.A.
Podejście zarządu i kultura organizacyjna są kluczowe dla procesu kreowania innowacyjności. Liderzy muszą promować otwartość, akceptować ryzyko i traktować porażki jako część procesu uczenia się. Tworzenie środowiska, które wspiera bieżącą wymianę pomysłów i współpracę, a także zachęca do eksperymentowania, jest niezbędne. Tylko w ten sposób można utrzymać stały przepływ innowacji, które przekształcają się w innowacyjne produkty czy usługi. – dodał Łukasz Zamojski, CFO, Zakłady Farmaceutyczne UNIA Spółdzielnia Pracy.
CFO nie jest już tylko stróżem finansów
Część ekspertów zwróciła uwagę na błędne postrzeganie roli CFO, którzy zbyt często muszą skupiać się na kontroli kosztów i innych kwestiach operacyjnych, co rzuca cień na rozwój strategii zorientowanych na wzrost.
Istnieje stereotyp, że głównym zadaniem CFO jest kontrola kosztów. Ale to analiza i stymulowanie wzrostu przychodów i marży są kluczem do sukcesu. CFO to nie tylko strażnicy finansowi – ta rola ewoluuje i ma coraz bardziej wymiar strategiczny. Naszym często niedocenianym assetem jest fakt, że potrafimy, jako Dyrektorzy Finansowi przykładowo przekładać skomplikowane zagadnienia dotyczące inwestycji i dotacji na prosty język, który zrozumie cała organizacja. To pozwala nam lepiej komunikować naszą strategię wzrostu i przekonywać do niej innych – tłumaczył Witold Lelental, wieloletni CFO Super-Pharm.
CFO jest teraz motorem innowacji, który odkrywa nowe ścieżki do zwiększania zysków. Sukces współczesnej firmy wymaga od CFO efektywnej alokacji zasobów, wdrażania strategicznych planów w \tym strategii finansowania innowacji, która uwzględnia zewnętrzne środki dla organizacji. CFO nie tylko pilnuje finansów firmy, ale także wprowadza innowacje na szczeblu korporacyjnym, będąc prawdziwą siłą napędową rozwoju przedsiębiorstwa. – komentowała Joanna Jaranowska – dyrektor ds. rachunkowości, Atlas Sp. z o.o.
