Niemcy od kilku lat realizują zaawansowaną strategię rozwoju sztucznej inteligencji. Do 2025 roku przeznaczą na ten cel 5 miliardów euro. Kluczowe działania obejmują przede wszystkim silne wsparcie sektora nauki i położenie nacisku na jego współpracę z biznesem. Co jeszcze udało się wdrożyć naszym sąsiadom? Jakie dobre praktyki może zaadaptować Polska, która wciąż raczkuje w temacie AI?
Już w 2018 r. rząd federalny Niemiec przyjął „Strategię dla sztucznej inteligencji”. Na jej realizację planuje przeznaczyć do 2025 r. aż 5 mld euro, a podstawowym celem jest uczynienie z Niemiec i Europy lidera w rozwoju AI oraz zagwarantowanie, że Niemcy pozostaną konkurencyjne pod względem gospodarczym.
Kluczowymi działaniami, dzięki którym cel ten ma być osiągnięty, są: uruchomienie programu wspierającego młodych naukowców, kształcenie w zakresie AI oraz stworzenie co najmniej 100 dodatkowych nowych stanowisk profesorskich w tej dziedzinie. Już teraz ostatni z tych celów został osiągnięty, i to z nadwyżką, bo powstało 150 stanowisk na 49 różnych uczelniach.
Jakie inne sukcesy odnieśli nasi sąsiedzi w rozwoju AI i które z ich praktyk możemy zaadaptować w Polsce? Raport IDEAS NCBR „Zatrzymać najlepszych – trendy w kształceniu w obszarze sztucznej inteligencji na poziomie doktoranckim” dostarcza odpowiedzi na to pytanie.
Budowa sieci Centrów Kompetencji AI
Jednym z kluczowych niemieckich sukcesów jest stworzenie Niemieckich Centrów Kompetencji AI. To sieć 6 instytucji badawczych, otrzymujących z Federalnego Ministerstwa Edukacji i Badań łączną dotację w wysokości 61 mln euro rocznie. Centra te skupiają się na różnych aspektach badań i rozwoju AI, w tym na aplikacjach przemysłowych, medycznych, rolniczych oraz na zagadnieniach etycznych i społecznych związanych z AI.
Każdy ośrodek ma swoje unikalne specjalizacje i projekty, co pozwala na szeroki zakres badań i innowacji, na przykład Deutsches Forschungszentrum für Künstliche Intelligenz jest znane z prac nad robotyką i uczeniem maszynowym, podczas gdy SCADS.AI Technische Universität Dresden koncentruje się na skalowalnych rozwiązaniach w dziedzinie AI i analizie danych. Te centra nie tylko przyczyniają się do postępu technologicznego, ale także współpracują z przemysłem, uczelniami i innymi ośrodkami badawczymi, co pozwala im zająć ważną pozycję w europejskim ekosystemie AI.
Z mojego punktu widzenia do najskuteczniejszych elementów niemieckiej strategii AI należy silny nacisk na badania i rozwój, znaczne finansowanie inicjatyw związanych z AI oraz tworzenie ośrodków badawczych AI. Utworzenie krajowych centrów kompetencji w zakresie sztucznej inteligencji stworzyło środowisko współpracy, promując interdyscyplinarne badania i rozwój. Widoczne rezultaty obejmują znaczny wzrost liczby publikacji na temat sztucznej inteligencji, postęp w technologiach opartych na sztucznej inteligencji oraz udane partnerstwa publiczno-prywatne stymulujące innowacje w różnych sektorach, szczególnie w przemyśle wytwórczym, opiece zdrowotnej i przemyśle motoryzacyjnym. – mówi niemiecki naukowiec, dr Conrad Philipp, Senior Project Coordinator of the European Laboratory for Learning & Intelligent Systems (ELLIS) Unit Jena.
Kultura współpracy między uniwersytetami a przemysłem
Niemcy mocno stawiają na wspieranie inicjatyw służących rozwojowi młodych naukowców, a także na współpracę nauki z biznesem. Dlatego też w 2021 r. powołano w Niemczech inicjatywę Konrad Zuse School of Excellence in Artificial Intelligence, która łączy z biznesem szkoły wyższe kształcące studentów zarówno studiów magisterskich, jak i doktoranckich.
I tak na przykład w Zuse School relAI opiekę naukową nad studentami sprawują jednocześnie promotorzy akademiccy i przedstawiciele zewnętrznych partnerów przemysłowych, zaś nacisk położony jest na tematykę bezpiecznego (tzn. secure i safe) oraz etycznego działania sztucznej inteligencji, w zgodzie z normami społecznymi. Z kolei w Zuse School SECAI studenci skupiają się na wypracowywaniu rozwiązań z pogranicza informatyki, elektroniki i medycyny. Jednostkę koordynują wspólnie dwa uniwersytety i szpital akademicki.
Godnym uwagi przykładem projektów, które wyłaniają się ze współpracy międzysektorowej, jest rozwój technologii pojazdów autonomicznych. Początkiem była współpraca niemieckich firm motoryzacyjnych z instytucjami badawczymi zajmującymi się AI. Ta innowacja umieściła Niemcy w czołówce przemysłu motoryzacyjnego, zwiększając bezpieczeństwo i wydajność pojazdów. Innym przykładem jest wykorzystanie sztucznej inteligencji w opiece zdrowotnej, w medycynie spersonalizowanej i diagnostyce predykcyjnej, co znacząco poprawiło wyniki pacjentów i zoptymalizowało usługi zdrowotne. – komentuje dr Conrad Philipp.
W Polsce podobną rolę pełni IDEAS NCBR, ośrodek badawczo-rozwojowy działający w obszarze sztucznej inteligencji i ekonomii cyfrowej, którego misją jest wsparcie rozwoju tych technologii w Polsce. IDEAS NCBR chce stworzyć platformę współpracy środowiska akademickiego i biznesowego. Zajmuje się też kształceniem doktorantów, we współpracy ze szkołami doktorskimi polskich uczelni i instytutów PAN. W 2023 roku przy IDEAS NCBR utworzony został również pierwszy w Polsce ELLIS Unit Warsaw, będący częścią paneuropejskiej sieci ELLIS.
Stworzenie w zeszłym roku filii ELLIS w Warszawie pozwoliło nam, jako środowisku naukowemu, nawiązać współpracę z przemysłem, w tym z korporacjami takimi jak Bosch, w ramach uzyskanego wraz z innymi jednostkami ELLIS grantu europejskiego ELIAS. Mieliśmy okazję poznać się nawzajem i zrozumieć wyzwania, przed którymi stoją dzisiaj korporacje oraz małe i średnie przedsiębiorstwa, nie tylko na naszym polskim podwórku, ale również w całej Europie. Teraz spróbujemy podjąć te wyzwania, korzystając z rezultatów naszych badań. – komentuje dr hab. inż. Tomasz Trzciński, dyrektor ELLIS Unit Warsaw, lider grupy badawczej w IDEAS NCBR.
Internacjonalizacja i przyciąganie talentów
Niemcy aktywnie przyciągają z innych krajów utalentowanych młodych badaczy w dziedzinie sztucznej inteligencji. Odsetek cudzoziemców wśród doktorantów informatyki w Niemczech utrzymuje się na stałym poziomie około 30 proc., co świadczy o wysokim stopniu umiędzynarodowienia tego kierunku. W skali całego kraju i wszystkich dyscyplin nauki, odsetek obcokrajowców wśród doktorantów wynosi bowiem około 23 proc.
Główne korzyści współpracy międzynarodowej dla Niemiec obejmują dostęp do różnorodnych perspektyw, zwiększoną innowacyjność dzięki wymianie wiedzy i zasobów oraz możliwość wspólnego stawienia czoła globalnym wyzwaniom. Kluczowymi czynnikami, które mają wpływ na sukces takiej współpracy, są solidna komunikacja, wzajemne zaufanie, zgodność celów oraz ustanowienie jasnych ram dotyczących własności intelektualnej i udostępniania danych. Współpraca ta pozwala również wykorzystać mocne strony uczestników oraz wspiera wymianę kulturalną, co może prowadzić do przełomowych innowacji. – dodaje dr Conrad Philipp.
Jednym z ważniejszych elementów niemieckiej strategii AI jest współpraca międzynarodowa, szczególnie z Francją, co zostało uznane za priorytet w federalnej Strategii dla sztucznej inteligencji. Dodatkowo Niemcy angażują się w szeroką kooperację w ramach sieci ELLIS (European Laboratory for Learning and Intelligent Systems) Society, która jest kluczową platformą networkingową dla młodych naukowców zajmujących się AI na poziomie europejskim i międzynarodowym.
Przykładem takiej współpracy jest Zuse School ELIZA, koordynowana przez Technische Universität Darmstadt, która łączy siedem wyselekcjonowanych unitów ELLIS Society. ELIZA skupia się na badaniach nad uczeniem maszynowym i inteligentnymi systemami. Z perspektywy polskiej, współpraca z ELLIS Society może stanowić pomost do kooperacji i kształcenia najwyższej klasy europejskich specjalistów AI.
Przyjęcie IDEAS NCBR do ELLIS Society, sieci centrów doskonałości naukowej, ułatwia nam współpracę międzynarodową w obszarze AI, przede wszystkim poprzez możliwość szybkiego pozyskiwania świetnych europejskich partnerów do projektów naukowo-badawczych. To szczególnie istotne w kontekście wypełniania treścią umów o współpracy naukowo-technicznej, ważnych z punktu strategii państwa. Nasz potencjał w rozwijaniu sztucznej inteligencji został zauważony i doceniony, o czym świadczy zaproszenie Polski do współpracy w formacie „Trójkąta Weimarskiego dla sztucznej inteligencji”, ogłoszonego w styczniu tego roku. – wyjaśnia Grażyna Żebrowska, członkini zarządu IDEAS NCBR.
