Automatyzacja i sztuczna inteligencja (AI) będą miały największy wpływ na rynek pracy w najbliższych latach. Te technologie już teraz rewolucjonizują sposób wykonywania wielu zadań, a ich wpływ będzie się nasilać i obejmować coraz to nowe obszary – pisze Ewa Małyszko, prezes zarządu PFR TFI.
Wpływ na pracowników
Wraz z transformacja technologiczną, cyfrową i klimatyczną zmienia się krajobraz rynku pracy. Z jednej strony w wyniku szybkiego rozwoju technologicznego wiele powtarzalnych zadań zostało zautomatyzowanych, a innowacje ułatwiły pracę. Jednocześnie tak głębokie i dynamiczne zmiany technologiczne wiążą się z szeregiem wyzwań dla pracowników. Oto kilka z nich:
We współczesnej gospodarce, opartej na wiedzy i technologiach, w zasadzie każdy potrzebuje kompetencji cyfrowych. Jak wynika z danych Światowego Forum Ekonomicznego (WEF), już teraz 9 na 10 współczesnych zawodów wymaga posiadania umiejętności cyfrowych. Jednocześnie około 1/3 Europejczyków nie posiada jednak podstawowych umiejętności w tym zakresie. Z uwagi na wszechobecną rolę technologii cyfrowych w niemal każdym sektorze gospodarki oznacza to konieczność nabycia nowych umiejętności: aby sprostać dynamicznie zmieniającym się wymaganiom rynku pracy, pracownicy muszą stale poszerzać swoje kompetencje. Szacuje się, że blisko połowa umiejętności istotnych zaledwie kilka lat temu już dziś może być niewystarczająca.
Nie bez znaczenia jest postępująca automatyzacja, która może prowadzić do zmiany zakresu obowiązków. W nadchodzących latach miliony pracowników będą musiały dostosować się do nowych realiów zawodowych głównie ze względu na rozwój technologii cyfrowych. Aby pozostać konkurencyjnymi na dynamicznym rynku pracy, pracownicy muszą być gotowi na adaptację i zdobywanie nowych umiejętności. Jak wynika z prognoz Światowego Forum Ekonomicznego, do 2027 r. około 44 proc. umiejętności pracowników ulegnie zmianie, a 6 na 10 pracowników będzie wymagało szkolenia lub uzupełnienia kompetencji.
Możliwa konieczność przekwalifikowania: w niektórych sektorach część miejsc pracy może zostać w pełni zautomatyzowana. Wyzwaniem będzie przekwalifikowanie pracowników, aby mogli podjąć pracę w nowych zawodach, zwłaszcza że mimo iż widzimy kierunek zmian, to trudno powiedzieć jednoznacznie, jak będą w przyszłości wyglądały miejsca pracy, które dziś nie istnieją. Dlatego jako kluczowe kompetencje, których znaczenie będzie rosło, wymienia się przede wszystkim zdolności poznawcze i umiejętność stałego uczenia się, kreatywne myślenie, praca zespołowa oraz zdolność rozwiązywania złożonych problemów w miejscu pracy.
Automatyzacja procesów produkcyjnych i usługowych, choć niesie ze sobą wiele korzyści, rodzi również poważne wyzwania. Jednym z nich jest konieczność przekwalifikowania pracowników, których dotychczasowe zadania mogą zostać zautomatyzowane. Ten proces może wiązać się ze znacznym stresem i niepewnością co do przyszłości zawodowej, prowadząc do obniżenia morale i zaangażowania w pracę. Ponadto szybkie tempo zmian technologicznych może przytłoczyć pracowników, którzy mogą czuć się przymuszeni do ciągłego uczenia się nowych umiejętności. Aspekty społeczne również nie mogą być pominięte.
Warto też pamiętać o psychologicznych i społecznych skutkach tego typu zmian. Konieczność przekwalifikowania się lub zmiany pracy wpływa na zdrowie psychiczne pracowników, ich poczucie bezpieczeństwa zawodowego i stabilności.
Inwestowanie w pracowników kluczem do sukcesu
Aby sprostać tym wyzwaniom, niezwykle ważne jest inwestowanie w pracowników. W tym celu można wykorzystać:
Programy kształcenia i rozwoju: które pomogą pracownikom nabyć nowe umiejętności potrzebne w zautomatyzowanym świecie. Trend reskillingu i upskillingu jest kluczowy, a edukacja powinna być elastyczna, by szybko adaptować się do dynamicznych zmian na rynku pracy.
Doradztwo zawodowe, coaching: ważne jest, aby udzielać pracownikom poradnictwa zawodowego, które pomoże im w dostosowaniu się do zmieniającego się rynku pracy. Zdolność do stałego uczenia się (lifelong learning) staje się kluczową umiejętnością w tym kontekście.
Kluczowe w tym obszarze jest:
- Personalizacja poradnictwa: każdy pracownik ma inne predyspozycje, doświadczenie i cele zawodowe. Dlatego też poradnictwo powinno być dostosowane indywidualnie do potrzeb każdej osoby.
- Rozwój kompetencji miękkich: oprócz umiejętności technicznych, równie ważne są kompetencje miękkie, takie jak komunikacja, współpraca, kreatywność czy rozwiązywanie problemów. Poradnictwo powinno pomóc pracownikom w ich rozwijaniu.
- Wsparcie psychologiczne: proces przekwalifikowania może być stresujący. Dlatego ważne jest, aby pracownicy mieli dostęp do wsparcia psychologicznego, które pomoże im radzić sobie z trudnościami i niepewnością.
- Współpraca z pracodawcami: efektywne poradnictwo zawodowe wymaga ścisłej współpracy z pracodawcami. Dzięki temu można lepiej dopasować potrzeby pracowników do wymagań rynku pracy.
- Dostępność szkoleń i programów edukacyjnych: pracownicy potrzebują dostępu do różnorodnych form edukacji, które umożliwią im zdobywanie nowych umiejętności. Firmy powinny oferować szkolenia wewnętrzne, a także wspierać pracowników w finansowaniu szkoleń zewnętrznych.
Inwestowanie w pracowników to nie tylko inwestycja w ich przyszłość, ale także w przyszłość firmy. Dobrze wykwalifikowani i zmotywowani pracownicy są podstawą do osiągnięcia sukcesu w zautomatyzowanym świecie.
Przyszłość pracy
Praca w przyszłości będzie niewątpliwie inna niż dziś. Automatyzacja i AI będą odgrywać coraz większą rolę. Technologie nie zastąpią jednak człowieka, zwłaszcza w z zadaniach, które wymagają kreatywności, empatii i inteligencji społecznej. I tak właśnie warto patrzyć na AI – jako narzędzie, które pomoże nam znacząco zwiększyć efektywność w zakresie działań operacyjnych i przeznaczyć więcej czasu na tworzenie nowych koncepcji, rozwiązań i strategii rozwoju.
Badania wskazują, że zmiany na rynku pracy będą najbardziej odczuwalne dla ludzi młodych, którzy obecnie rozpoczynają karierę lub jeszcze się uczą. Jednocześnie raport Międzynarodowej Organizacji Pracy sugeruje, że to młodzi ludzie są bardziej zdolni do adaptacji w środowiskach intensywnie wykorzystujących technologię i mogą osiągać lepsze wyniki w tej dziedzinie.
Najłatwiej do nowych realiów będzie zapewne umiało przystosować się pokolenie Z, które dorastało w dobie powszechnego dostępu do internetu. Jego przedstawiciele mają inne podejście do pracy, komunikacji oraz postrzegania kariery zawodowej. Ich umiejętności adaptacyjne oraz nastawienie na ciągły rozwój są szczególnie cenne. Nie oznacza to jednak, że przedstawiciele innych pokoleń nie mogą odnieść sukcesu. Pod warunkiem że będą gotowi na zmianę swojego myślenia i podejścia do pracy. Otwartość na nowości i chęć rozwoju są kluczowe dla każdego, niezależnie od wieku. Kluczem jest też chęć ciągłego uczenia się oraz umiejętność efektywnej współpracy. Współczesny rynek pracy wymaga od nas wszystkich elastyczności i zdolności do adaptacji. Dlatego każdy, niezależnie od pokolenia, może rozwijać te kompetencje i odnaleźć się w dynamicznie zmieniającym się świecie pracy.
Kultura pracy i relacje w firmie: praca hybrydowa stała się w ostatnich latach alternatywą dla pracy stacjonarnej, przez co powstają nowe wyzwania, takie jak poczucie izolacji, trudności w zachowaniu równowagi pomiędzy życiem zawodowym a osobistym oraz spadek efektywności pracy bez odpowiedniego wsparcia ze strony liderów. Kluczowe staje się umacnianie kultury organizacyjnej oraz odpowiednie przygotowanie i zaplanowanie modelu pracy hybrydowej, aby sprostać różnym potrzebom i oczekiwaniom pracowników. Jednocześnie pracodawcy coraz więcej uwagi poświęcają temu aby zachęcać pracowników do „powrotów” do biur, co zresztą w ostatnim czasie dość intensywnie się dzieje.
Pamiętajmy, że postęp technologiczny to nie tylko wyzwania, ale także szanse. Dzięki odpowiedniej strategii i inwestycjom możemy wykorzystać automatyzację i AI do stworzenia lepszej przyszłości dla wszystkich. Współpraca między sektorem publicznym a prywatnym
Tworzenie efektywnych partnerstw między sektorem publicznym a prywatnym jest kluczowe dla maksymalizacji korzyści z automatyzacji i AI. Współpraca ta może obejmować:
- bardziej precyzyjne dostosowanie edukacji do potrzeb rynku pracy: dzięki partnerstwu między administracją publiczną, instytucjami edukacyjnymi a firmami można tworzyć programy edukacyjne, które lepiej odpowiadają na potrzeby rynku pracy. Współpraca ta może obejmować tworzenie kursów i szkoleń, a nawet całych profili nauczania w zakresie technologii informacyjnych, programowania, analizy danych oraz innych kluczowych umiejętności.
- wspieranie innowacji przy jednoczesnym łagodzeniu negatywnych skutków automatyzacji: rządy i firmy mogą wspólnie pracować nad strategiami, które promują innowacje technologiczne, a jednocześnie dbają o społeczny wymiar tych zmian. Może to obejmować inicjatywy, które wspierają małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) w adopcji nowych technologii, oraz programy, które pomagają pracownikom w adaptacji do nowych warunków pracy.
- promowanie elastycznych modeli pracy: współpraca między sektorem publicznym a prywatnym może również przyczynić się do promowania elastycznych modeli pracy, takich jak praca zdalna czy hybrydowa. Takie podejście może pomóc w zwiększeniu satysfakcji pracowników, a także w lepszym wykorzystaniu ich potencjału.
Automatyzacja i sztuczna inteligencja to potężne siły napędowe zmian na rynku pracy. Aby skutecznie sprostać wyzwaniom i wykorzystać szanse, jakie niesie ze sobą technologia, konieczne jest holistyczne podejście, obejmujące edukację, politykę publiczną oraz kulturę organizacyjną.
