Fundacja Startup Poland, reprezentująca ekosystem polskich startupów w dialogu z polskim rządem i parlamentem, Komisją Europejską i samorządami, w imieniu reprezentowanych podmiotów przedłożyła w Ministerstwie Rozwoju i Technologii oficjalne rekomendacje do strategii rozwoju innowacyjności w Polsce. Propozycje zmian wspierających sektor technologiczny i rynek VC w Polsce powstały w konsultacjach z blisko 70 przedstawicielami podmiotów reprezentujących sektor biznesu, innowacji i edukacji, w tym m.in z: PKO Bank Polski, Google for Startups, Incredibles Sebastiana Kulczyka, Digital Poland, Startup Hub Poland, Polska Przedsiębiorcza, Endeavor, SpeedUp, Fundacja Nauki Polskiej, Krakowski Park Technologiczny, Justjoin.it, Foodsi, Zrzutka.pl czy funduszami jak m.in. Movens Capital, Inovo, SMOK Ventures, Pracuj Ventures.
Dokument podkreśla potrzebę kompleksowej reformy oraz długofalowego planu działań wspierających rozwój polskiego ekosystemu startupowego w celu zwiększenia jego konkurencyjności na arenie międzynarodowej.
Stabilność regulacyjna kluczowa dla rozwoju innowacji
Polskie startupy, takie jak ElevenLabs, Booksy, Brainly czy DocPlanner, już dziś odnoszą globalne sukcesy, jednak dla wielu młodych firm główną przeszkodą w rozwoju pozostają bariery regulacyjne i administracyjne. Startup Poland wskazuje na wyraźny brak jednolitej strategii regulacyjnej i podatkowej, co prowadzi do odpływu startupów i inwestorów za granicę.
Polska, ze względu na swoje strategiczne położenie i wewnętrzne uwarunkowania, jest gotowa do pełnej transformacji w nowoczesną gospodarkę 4.0 opartą na innowacyjnych rozwiązaniach technologicznych dla indywidualnych konsumentów, przemysłu i biznesu. Nasz kraj ma potencjał, by stać się liderem cyfrowym i gospodarczym w Europie, jednak wymaga to stabilnego wsparcia dla startupów i scaleupów oraz budowy kapitału inwestycyjnego. Potrzebujemy strategii, która nie tylko zatrzyma talenty w kraju, ale także przyciągnie międzynarodowe fundusze i ekspertów – podkreśla Tomasz Snażyk, prezes Fundacji Startup Poland.
Jednym z przykładów nieadekwatności obecnych rozwiązań prawnych jest niska popularność Prostej Spółki Akcyjnej (PSA), formy prawnej stworzonej z myślą o startupach. Jednak aby PSA stała się rzeczywiście atrakcyjna dla przedstawicieli sektora innowacji, konieczne są preferencyjne warunki podatkowe dla założycieli i inwestorów oraz redukcja kosztów administracyjnych związanych z jej funkcjonowaniem. Jak wynika z badań Fundacji, jedynie 8% polskich startupów wybiera PSA, podczas gdy aż 67% działa w ramach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Powodem są przeregulowania:
Założenie było proste: Prosta Spółka Akcyjna miała być wehikułem dedykowanym startupom. Jednak w praktyce nie spełnia ich potrzeb. Aby to zmienić, konieczne są zachęty podatkowe, uproszczenie procedur, jak chociażby zdjęcie obowiązku prowadzenia rejestru akcjonariuszy przez notariusza lub biuro maklerskie, oraz budowanie świadomości korzyści płynących z tego rozwiązania. Tylko spójny i przewidywalny system regulacyjny pozwoli polskim firmom rozwijać skrzydła na rynkach międzynarodowych – zauważa Marta Pawlak, Head of Public Policy w Fundacji Startup Poland.
Fundacja proponuje wprowadzenie jednoznacznych definicji startupu i scaleupu do polskiego porządku prawnego, wzorem innych krajów takich jak Estonia. Pozwoliłoby to na precyzyjne ukierunkowanie wsparcia oraz odróżnienie ich od małych i średnich przedsiębiorstw. W dokumencie Fundacja rekomenduje też stosowanie ułatwień w rejestracji spółek, jak chociażby możliwość automatycznego generowania dokumentów w języku angielskim (na wzór Holandii), co wesprze funkcjonowanie startupów w środowisku międzynarodowym.
Aby przyciągnąć inwestorów, kluczowe jest zapewnienie ich, że obowiązujące regulacje podatkowe nie będą zmieniane na niekorzyść w trakcie okresu inwestycji. Fundacja wskazuje, że wprowadzenie długoterminowej stabilności prawa podatkowego przyciągnie więcej kapitału zagranicznego. Nadal istotne z perspektywy rozwoju innowacji jest też tworzenie piaskownic regulacyjnych, które umożliwią startupom testowanie innowacyjnych rozwiązań w warunkach ograniczonych wymogów prawnych. Fundacja zwraca uwagę, że obecne próby tworzenia takich piaskownic w Polsce są nadal zbyt wolne i mało elastyczne.
Jednym z kluczowych postulatów jest także wprowadzenie ESOP (Employee Stock Option Plan) w spółkach z o.o., czyli popularnego narzędzia motywacyjnego, wykorzystywanego w startupach na całym świecie. W Polsce jego implementacja w spółkach z o.o. jest utrudniona przez niejasne przepisy podatkowe, dlatego Fundacja proponuje wprowadzenie transparentnych regulacji, które umożliwiłyby skuteczne wdrażanie programów ESOP.
Nowoczesne instrumenty wsparcia i zachęty inwestycyjne
Według stanowiska Startup Poland, kluczowym czynnikiem wspierającym rozwój startupów jest dostęp do finansowania. Potrzebna jest rewizja instytucji publicznych wspierających startupy – ustalenie klarownego podziału kompetencji pomiędzy Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (NCBR), Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) oraz Polskim Funduszem Rozwoju (PFR). Ważne jest też zadbanie o to, aby nie dochodziło do zbyt dużego rozdrobnienia kapitału, które powoduje, że dobre projekty dostają niewystarczające kwoty, a z drugiej strony jest za dużo finansowania słabych, nieperspektywicznych projektów. Należy także zapewnić gwarancję ciągłości instytucjonalnej tak, aby zmiany rządów nie wpływały na zmiany podejścia, zmiany personalne i zmiany stosowanych praktyk. Fundacja postuluje również umożliwienie finansowania ekspansji zagranicznej ze środków B+R – obecnie funkcjonuje nadinterpretacja, która takie działanie uniemożliwia. Fundacja proponuje stworzenie jednej centralnej bazy naukowców, projektów i programów oraz centralnego systemu ewidencjonowania wsparcia otrzymywanego przez startupy, tak aby uniemożliwić korzystanie przez jeden startup ze zbyt dużej ilości akceleratorów.
W celu osiągnięcia stabilności prawnej i finansowej dla ekosystemu Fundacja rekomenduje wprowadzenie stabilnego systemu podatkowego oraz zachęt dla inwestorów (np. wzorem Hiszpanii i Wielkiej Brytanii), a także stworzenie struktur funduszy venture capital niezależnych od regulacji Kodeksu spółek handlowych.
Eksperci zwracają uwagę, że do rozwoju infrastruktury finansowania startupów przyczyniłoby się umożliwienie inwestycji funduszy emerytalnych w venture capital. Zdaniem Fundacji konieczna jest zmiana ustawodawstwa dotyczącego limitów inwestycji przez fundusze emerytalne w fundusze VC i zwiększenie tych limitów, a także likwidacja podwójnego management fee za inwestowanie poprzez fundusze emerytalne w fundusze VC. W aktualnym stanie prawnym nie ma zachęt dla zarządzających funduszami emerytalnymi, zarówno PPK, jak i prywatnymi, do tego żeby inwestować w fundusze VC. Benchmark międzynarodowy to inwestowanie 0,3–0,5 proc. aktywów funduszy emerytalnych w fundusze VC, co daje ogromny zastrzyk finansowy funduszom, bez większych ryzyk wobec emerytów.
Minister ds. startupów nowym koordynatorem zmian
Startup Poland zwraca uwagę na niewystarczające wsparcie ze strony administracji publicznej oraz instytucji takich jak Polska Agencja Inwestycji i Handlu (PAIH). Fundacja postuluje powołanie ministra ds. startupów w celu koordynacji działań sektora publicznego i startupowego. Propozycja bazuje na modelu Komisji Europejskiej, gdzie funkcjonuje komisarz odpowiedzialny za ekosystem startupów. Wśród rekomendacji padła także propozycja stworzenia rady ds. innowacyjności, złożonej z przedstawicieli biznesu, trzeciego sektora i administracji, która będzie opiniowała kluczowe zmiany legislacyjne i oceniała ich wpływ na rozwój innowacyjności.
Budowa ekosystemu opartego na współpracy
Fundacja zwraca uwagę na konieczność zacieśnienia współpracy między biznesem, uczelniami i administracją publiczną. Kluczowe działania obejmują reformę systemu edukacji, naukę przedsiębiorczości na wczesnym etapie oraz rozwój akademickich inkubatorów i centrów transferu technologii. Wsparcie ekspansji zagranicznej w opinii Fundacji powinno opierać się o promowanie Polski jako kraju zasobnego w talenty IT.
Polska jako miejsce rozwoju dla talentów
Globalna rywalizacja o talenty staje się jednym z największych wyzwań dla startupów i przedsiębiorstw technologicznych. Fundacja podkreśla, że zatrzymanie i przyciąganie wysoko wykwalifikowanych specjalistów jest kluczowe dla rozwoju krajowego ekosystemu innowacji. Startup Poland postuluje uproszczenie procedur migracyjnych oraz wdrożenie (wzorem m.in. Portugalii) preferencyjnego systemu podatkowego dla ekspatów, cyfrowych nomadów i wysoko wykwalifikowanych specjalistów. Szczególny nacisk miałby zostać położony na osoby pracujące w kluczowych sektorach, takich jak AI, edukacja, zielone technologie, czy ochrona zdrowia. Niemniej Fundacja stawia również nacisk na zachęty dla polskich talentów do pozostania w ojczyźnie – jak m.in. wdrożenie programów wsparcia rozwoju kariery i ścieżek awansu dla młodych specjalistów, w tym inicjatyw łączących edukację z sektorem technologicznym, czy ułatwienie dostępu do programów grantowych i inkubatorów przedsiębiorczości dla polskich obywateli, aby zachęcić ich do realizacji projektów w swoim kraju.
