Sztuczna inteligencja w technologiach dual-use: szansa na innowacje czy zagrożenie dla bezpieczeństwa? – rozmowa z Aleksandrem Szaleckim, inwestorem w sektorze deeptech.
Sztuczna inteligencja odgrywa kluczową rolę w technologiach podwójnego zastosowania, otwierając przed światem ogromne możliwości, zarówno w sektorze cywilnym, jak i obronnym. Aleksander Szalecki, inwestor i ekspert w dziedzinie technologii podkreśla, że sztuczna inteligencja w technologiach podwójnego zastosowania może stać się zarówno motorem innowacji, jak i wyzwaniem dla globalnego bezpieczeństwa. Jak technologie podwójnego zastosowania zmieniają współczesny świat?
Aleksander Szalecki: Technologie dual-use mają ogromny wpływ na nasze życie. To narzędzia, które z jednej strony rozwijają sektory cywilne, takie jak medycyna, transport czy energetyka, a z drugiej wspierają nowoczesną obronność. Przykładem może być sztuczna inteligencja, która potrafi zarówno zoptymalizować procesy przemysłowe, jak i wspierać systemy analizy danych w systemach obronnych. Wyzwaniem są granice używania SI oraz tzw. autonomia, czyli sytuacja, w którym algorytm uczestniczący w konflikcie zbrojnym sam „pociąga za spust” – podejmuje decyzję o czyimś życiu lub śmierci.
Jakie są kluczowe sektory, w których technologie dual-use mogą przynieść największe korzyści?
AS: Praktycznie każda zaawansowana technologia ma podwójne zastosowanie. Najciekawsze sektory to: kosmos, cyberbezpieczeństwo, energetyka i medycyna. W sektorze kosmicznym technologie dual-use pomagają rozwijać zarówno satelity komunikacyjne, jak i systemy obserwacji Ziemi, które widzą i powodzie i czołgi. W cyberbezpieczeństwie AI i blockchain , a niebawem kryptografia kwantowa są kluczowe. W energetyce technologie SMR wywodzą się wprost z łodzi podwodnych, a technologie fuzyjne są rozwijane w sporej mierze w laboratoriach podwójnego zastosowania. Z kolei medycyna doświadczy zaraz gigantycznego skoku dzięki diagnostyce online opartej na AI. Hardware i software doszły do tego poziomu, że za dekadę będziemy mieli spersonalizowane leki za darmo – jeśli regulacje nadążą.
Jak sztuczna inteligencja zmienia charakter technologii dual-use?
AS: AI jest prawdziwą rewolucją. Przykładem mogą być autonomiczne systemy, które potrafią działać w czasie rzeczywistym, analizując ogromne ilości danych. W obronności oznacza to szybsze reakcje i precyzyjniejsze decyzje, a w sektorze cywilnym – np. lepszą prognozę klęsk żywiołowych. AI staje się także narzędziem cyberbezpieczeństwa, pomagając wykrywać ataki zanim do nich dojdzie. Jednakże AI może być również wykorzystana przez cyberprzestępców, dlatego kluczowe jest kontrolowanie jej zastosowania.
Jakie ryzyko niesie rozwój AI w kontekście cyberbezpieczeństwa?
AS: AI może być wykorzystywana do tworzenia zaawansowanych cyberataków, takich jak deepfake’i czy ataki phishingowe na niespotykaną dotąd skalę. Problemem jest też fakt, że AI potrafi „uczyć się” i adaptować, co utrudnia jej kontrolowanie. Dlatego musimy inwestować w systemy zdolne do przeciwdziałania takim zagrożeniom, a także w edukację, aby osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo rozumiały mechanizmy działania AI. Polska ma akurat w tym zakresie wybitne osiągnięcia, oraz jedną z najlepszych „cyber armii” na świecie.
Jakie są największe etyczne wyzwania związane z wykorzystaniem AI w technologiach dual-use?
AS: Największe wyzwanie to autonomiczne systemy bojowe. Czy powinniśmy pozwolić maszynom podejmować decyzje o użyciu siły i zabijaniu ludzi? A co w przypadku, gdy takie systemy trafią w niepowołane ręce? Co z cywilami i żołnierzami poddającymi się? Autonomiczne systemy bojowe, będą tak bezwzględne jak ludzie je programujący. Moglibyśmy mówić o etyce AI na wojnie, ale to bezprzedmiotowe. Historia rodzaju ludzkiego pokazuje że na wojnie decyzje są skrajnie pragmatyczne, a autonomiczne systemy będą szybsze i tańsze niż ludzie. Niestety, to już się dzieje. Naprawdę niebezpiecznie będą systemy AI o charakterze strategicznym, które same podejmą decyzję o rozpoczęciu wojny lub odpowiedzi zbrojnej. Takie systemy to kwestia kilku najbliższych lat.
Jakie miejsce zajmują technologie dual-use w strategiach obronnych współczesnych państw?
AS: Technologie w ogóle są fundamentem nowoczesnych strategii obronnych. Od systemów wczesnego ostrzegania, przez autonomiczne drony, po cyberbezpieczeństwo – technologie dual-use zwiększają skuteczność i precyzję działań. Jednak równie ważne jest ich wykorzystanie w ochronie ludności cywilnej, na przykład w przypadku klęsk żywiołowych. Współczesna obronność to nie tylko wojsko, ale też zdolność państwa do ochrony swojej infrastruktury, informacji i społeczeństwa.
Jaką rolę odgrywa Polska w rozwoju technologii dual-use?
AS: Polska coraz bardziej zaznacza swoją obecność, zwłaszcza w sektorze kosmicznym i
cyberbezpieczeństwie. Mamy wysoko wykwalifikowane kadry oraz dynamicznie rozwijające się startupy. Ważnym krokiem jest współpraca z międzynarodowymi sojusznikami, takimi jak NATO, oraz inwestowanie w badania i rozwój. Uważam, że w ciągu najbliższej dekady Polska ma szansę znacznie polepszyć swoją pozycję technologiczną – jeśli będzie inwestować.
Czy Polska powinna zwiększyć inwestycje w technologie dual-use?
AS: Absolutnie. Mamy ogromny potencjał w sektorze IT i inżynierii, który warto rozwijać a także wybitnych specjalistów. Należy stworzyć im tylko odpowiednie warunki do pracy. Co ważne, technologie dual – use co do zasady rozwijają firmy działające w sektorze cywilnym, które normalnie zatrudniają ludzi i płacą podatki. Widzimy to na przykład w Microamp, gdzie mimo kolejnego kontraktu obronnego zawartego dosłownie w zeszłym tygodniu, sektor cywilny pozostaje kluczowy.
***
Aleksander Szalecki – przedsiębiorca i inwestor specjalizujący się w obszarze deep-tech, jeden z pierwszych akcjonariuszy Creotech Instruments oraz wieloletni przewodniczący i wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej spółki. Aktywny inwestor w branży technologicznej, w której zrealizował blisko 20 inwestycji. Late co-founder w spółkach AP-Tech i Microamp.
Prezes Stratego, firmy doradzającej w obszarze strategii, R&D oraz funduszy europejskich. Doradzał w zakresie strategii oraz badań i rozwoju kilkuset przedsiębiorstwom, od start-upów po międzynarodowe korporacje.
